انواع جرایم مالیاتی و بخشودگی آن در ایران

جرایم مالیاتی به مجموعه‌ای از تخلفات مودیان در انجام ندادن تکالیف قانونی مالیاتی گفته می‌شود که موجب اعمال جریمه توسط سازمان امور مالیاتی کشور می‌گردد. این جریمه‌ها با هدف تأمین منابع مالی دولت و جلوگیری از فرار مالیاتی وضع شده‌اند. در این مقاله از موسسه حقوقی دادآوید رسا، انواع جریمه‌های مالیاتی، نحوه بخشودگی آن‌ها و مجازات‌های مربوطه را بررسی می‌کنیم.

جرایم مالیاتی چیست؟

قوانین مالیاتی کشور، برای حفظ عدالت مالی و تأمین بودجه عمومی، مجموعه‌ای از تکالیف را برای مودیان در نظر گرفته است. عدم انجام این تکالیف، نظیر عدم ارسال اظهارنامه مالیاتی، عدم پرداخت به‌موقع مالیات، یا کتمان درآمد، منجر به جریمه‌هایی می‌شود که بسته به نوع تخلف، نرخ متفاوتی دارند.

انواع مهم جرایم مالیاتی

1. جریمه عدم پرداخت مالیات در مهلت قانونی اگر مالیاتتان را در مدت‌زمان مقرر پرداخت نکنید، این جریمه شامل حال شما می‌شود و باید میزان 2.5٪ از مبلغ مالیات به ازای هر ماه تاخیر را به‌عنوان جریمه به اداره مالیات پرداخت کنید. 2. جریمه عدم پرداخت مالیات عملکرد (یا مالیات بر درآمد) شرکت‌ها و افراد باید هر سال میزان سود و زیان خودشان را محاسبه کنند و نتیجه را در قالب مالیات عملکرد در اظهارنامه مالیاتی ارسال کنند. عدم پرداخت مالیات بر عملکرد، جریمه‌ای معادل 2.5٪ به ازای هر ماه تاخیر را به همراه دارد. 3. جریمه عدم ارسال اظهارنامه مالیاتی اگر به هر دلیل اظهارنامه مالیاتی را در زمان مشخص ارسال نکنید، مشمول جریمه غیرقابل‌بخشش معادل با 30٪ مالیات برای اشخاص حقوقی و صاحبان مشاغل و 10٪ مالیات برای اشخاص حقیقی می‌شوید.. 4. جریمه مالیاتی کتمان درآمد و هزینه‌های غیرواقعی اگر درآمد خود را به‌صورت کامل و صحیح اعلام نکنید یا هزینه‌های غیرواقعی را در اظهارنامه بنویسید، باید جریمه‌ای معادل 30٪ مالیات برای اشخاص حقوقی و صاحبان مشاغل و 10٪ مالیات برای اشخاص حقیقی را پرداخت کنید. 5. جریمه عدم پرداخت مالیات قطعی پس از اینکه اظهارنامه مالیاتی را تحویل می‌دهید یک برگه تشخیص مالیاتی برایتان ابلاغ می‌شود که تا 30 روز می‌توانید نسبت به آن اعتراض کنید. این اعتراض در نهایت در هیات اختلاف مالیاتی بررسی می‌شود و رای صادره از سمت آن‌ها، به‌عنوان میزان مالیات قطعی شما در نظر گرفته می‌شود. (اگر طی 30 روز اعتراض نکنید، مبلغ اولیه به‌عنوان مبلغ مالیات قطعی ثبت می‌شود.) اگر این مبلغ مشخص‌شده را پرداخت نکنید، ممنوع‌الخروج می‌شوید، حساب‌هایتان مسدود می‌شود و باید درصدی از مبلغ مالیات را به‌عنوان جریمه پرداخت کنید. 6. عدم ارسال اظهارنامه مالیات بر ارث و عدم پرداخت مالیات بر ارث اگر شخصی فوت می‌کند، وارثان باید این اظهارنامه مالیاتی را ارسال کنند. تا قبل از سال 1395، وارثین فقط تا یک سال بعد از فوت فرصت داشتند تا این اظهارنامه را ارسال کنند؛ ولی بعد از این تاریخ، محدودیت زمانی و در نتیجه جریمه مالیاتی آن حذف شد.البته درصورتی‌که اظهارنامه مالیات بر ارث را تحویل دهید و گواهی انحصار وراثت را دریافت کنید، ولی اقدامی برای پرداخت مالیات انجام ندهید، به ازای هر ماه تأخیر باید 2.5٪ مبلغ مالیات را به‌عنوان جریمه پرداخت کنید. 7. جرایم عدم پرداخت مالیات تکلیفی این مالیات بخشی از مالیات بر درآمد اشخاص است؛ ولی مودی وظیفه‌ی پرداخت آن را ندارد. اگر کارمند یک شرکت باشید یا به‌صورت پروژه‌ای با شرکت کار کنید، کارفرما موظف است که مبلغ مالیات را از وجه پرداختی به شما کم کرده و به سازمان امور مالیاتی بپردازد. جریمه عدم پرداخت مالیات تکلیفی معادل 10٪ مالیات پرداخت‌نشده در موعد مقرر و 2.5٪ مالیات به ازای هر ماه تأخیر است 8. عدم ارسال اظهارنامه مالیات ‌بر درآمد اجاره اگر ملکی را اجاره داده‌اید و از آن درآمد کسب می‌کنید، مشمول این نوع از مالیات می‌شوید. در صورت عدم ارسال اظهارنامه مالیاتی مربوط به این موضوع در مهلت مقرر، باید 10٪ از مبلغ مالیات را به‌عنوان جریمه بپردازید. این جریمه قابل بخشش نیست و باید به طور کامل پرداخت شود. بیشتر مطالعه کنید: دعاوی در مورد فرار مالیات

جرایم مالیاتی عملکردی چیست؟

جرایم مالیاتی که مربوط به انجام ندادن تکالیف مالیاتی هستند، شامل مواردی مانند: تسلیم نکردن اظهارنامه، پرداخت نشدن به‌موقع مالیات، کتمان درآمد واقعی و برآورد هزینه‌های غیرواقعی می‌شود. این جرایم تاثیر قابل‌توجهی بر مالیات عملکرد مودیان مالیاتی دارد. در قوانین مالیاتی، میزان بخشودگی جرایم براساس سال یا دوره عملکرد مالیاتی متفاوت است. به‌عنوان‌مثال: در سال 1401، درصورتی‌که مودیان مالیاتی بدهی خود را پرداخت کنند یا ترتیبی برای پرداخت آن بدهند، امکان بخشودگی تا حداکثر 100 درصد از جرایم مالیاتی وجود دارد. این سیاست‌‎های بخشودگی باهدف تشویق مودیان به پرداخت به‌ موقع و صادقانه مالیات‌ های خود اجرا می‌‎شوند. بخشودگی جرایم به مودیان کمک می‌کند تا بدهی‌های مالیاتی خود را بدون نگرانی از جرایم سنگین مدیریت کنند. این رویکرد نه‌ تنها به بهبود روابط بین مودیان و سازمان‌های مالیاتی کمک می‌کند، بلکه به افزایش درآمدهای دولتی و کاهش فرار مالیاتی نیز منجر می‌شود. همچنین، این بخشودگی‌‎ها می‌ توانند به‌ عنوان ابزاری برای بهبود شفافیت و اعتماد به‌ نظام مالیاتی عمل کنند.

جرایم مالیاتی موضوعی چیست؟

جرایم مالیاتی که شامل تخلفاتی در موضوعات خاصی مانند مالیات بر ارزش‌افزوده، مالیات بر املاک، مالیات‌ بر ارث و وصیت و مالیات بر تراکنش‌‎های بانکی می‌‎شوند، یکی از موضوعات مهم در حوزه حسابداری مالیاتی است. این جرایم باتوجه‌ به شرایط مختلف، میزان بخشودگی متفاوتی دارند. برای مثال: برای جرایم موضوع ماده 169 قانون مالیات‌های مستقیم، درصورتی‌که فرد مشمول مالیات نبوده است و نسبت به پرداخت یا ترتیب پرداخت کلیه بدهی‌‎های قطعی‌ شده سال مربوط اقدام کرده باشد، تا 100 درصد از جرایم مالیاتی او قابل‌ بخشش می‌‎شود. این موضوع نشان می‌دهد که چگونه قوانین مالیاتی بر حسب شرایط متفاوت هستند و چگونه تاثیر قابل‌توجهی روی وضعیت مالیاتی فرد دارند.همچنین آموزش حسابداری مالیاتی به افراد در فهم بهتر قوانین مالیاتی و کاهش میزان مالیاتی که باید بپردازند، کمک می‌‎کند. این آموزش شامل موضوعاتی مانند تعریف مالیات، انواع مالیات، چگونگی محاسبه مالیات و نحوه پرداخت مالیات هستند. همچنین، شامل مواردی چون بررسی جرایم مالیاتی و نحوه بخشودگی آن‌ ها نیز می‌‎شود.

مهمترین جرایم مالیاتی در ایران کدامند؟

جرایم مالیاتی در ایران شامل تخلفات متعددی است. از جمله مهم‌ترین این تخلفات که بیشترین تعداد آماری را به‌ نام خود دارند، می‌ توان به موارد زیر اشاره کرد: تسلیم نکردن اظهارنامه مالیاتی در موعد مقررپرداخت نکردن مالیات قطعی و ابرازی در موعد مقرر کتمان درآمد حاصل از فعالیت‌های اقتصادی برآورد هزینه‌ های غیرواقعی یا غیرمجاز ارسال نکردن اطلاعات و مدارک مالیاتی درخواستی انجام ندادن تکالیف مالیات بر ارزش‌افزوده مانند صدور فاکتور، ثبت تراکنش‌ ها و پرداخت مالیات پرداخت نکردن مالیات بر املاک و مالیات بر ارث و وصیت اعلام نکردن تراکنش‌ های بانکی به سازمان امور مالیاتی

انواع جرایم غیر قابل بخشودگی مالیاتی کدامند؟

با توجه به این که اخیرا بخش قابل توجهی از درآمد دولت از طریق مالیات کشور تامین می شود؛ در نتیجه سختگیری سازمان امور مالیاتی کشور بیش از همیشه شده است. تعدد و پیچیدگی های ماده و تبصره های مالیاتی برای اصناف مختلف حاکی از همین موضوع است. از این رو، بخشودگی های مالیاتی که سال های پیش مشمول بسیاری از مودیان مالیاتی میشد نیز کاهش پیدا کرده است.

بخشودگی مالیاتی به چه منظور است؟

بخشودگی جرایم مالیاتی یکی از مهمترین اهداف دولت جهت اجرای بخشودگی مالیاتی، ایجاد عدالت در سیستم مالیاتی کشور و کمک به صاحبان کسب و کارها در پرداخت مالیات است. تعدادی از بخشودگی های مالیاتی به شرح زیر است: 1. ماده 189 قانون مالیات های مستقیم: همیشه خوش حسابی در زندگی منافع زیادی را به همراه دارد. این موضوع حتی در بحث مالیات نیز صدق میکند. طبق این قانون تمامی مودیان مالیاتی (حقیقی و حقوقی) در صورتی که سه سال متوالی ترازنامه و حساب سود و زیان و دفاتر و مدارک آنها مورد قبول قرار بگیرد و مالیات هر سال در همان سال و بدون مراجعه به هیئت های حل اختلافی پرداخت کرده باشند؛ مشمول جایزه خوش حسابی معادل 5 % اصل مالیات سه سال ذکر شده خواهند شد. 2. ماده 190 قانون مالیات های مستقیم :طبق این ماده، دولت مودیان مالیاتی را به پرداخت مالیات پیش از موعد آن دعوت می کند. طبق این قانون به ازای هر ماه پرداخت زودتر از موعد مقرر، جایزه ای معادل 1% مبلغ پرداختی به مودیان تعلق خواهد گرفت. 3. ماده 191 قانون مالیات های مستقیم: طبق این ماده، در صورتی که سوابق مودی مالیاتی حاکی از خوش حسابی او باشد و مودی درخواست به تجدید نظر کرده و دلایل ابرازی او مبنی بر خارج از اختیار بودن عدم انجام تکالیف مالیاتی باشد؛ تمام یا قسمتی از جرائم مالیاتی او بخشیده میشود.

درخواست بخشودگی مالیاتی چگونه است؟

هر سال دولت به مناسبت های مختلفی معافیت و بخشودگی های مالیاتی مشخص می‎کند. در حقیقت بخشودگی مالیاتی یکی از اهرم های تشویقی دولت برای مودیانی است که تخلفات مالیاتی انجام داده‎اند. بارزترین نکته در این زمینه این است که بخشودگی ها فقط برای جرایم قابل بخشش ضمانت اجرایی داشته و مشمول جرایم غیر قابل بخشش موضوع ماده ا92 قانون م.م نمی‎شود. در مجموع برای درخواست بخشودگی جرایم مالیاتی، می‌توانید به صورت حضوری و آنلاین اقدام نمایید. به روش آنلاین فقط کافی است به سامانه سازمان امور مالیاتی مراجعه کرده و فرم درخواست بخشودگی را تکمیل و تمام مدارک مورد نیاز را بارگذاری کنید. اگر می خواهید به صورت حضوری مراجعه کنید، تمام مدارک و درخواست بخشودگی مالیاتی را به همراه داشته باشید. از جمله شرایط ثبت درخواست بخشودگی برای جرایم مالیاتی، مراجعه به اداره مالیاتی و موافقت سازمان مربوطه است.

چند نمونه از جرایم مالیاتی اشخاص حقوقی:

برخی از مهم‌ترین جرایم مالیاتی اشخاص حقوقی طبق قانون سازمان امور مالیاتی علاوه بر اشخاص حقیقی، تمامی شرکت‌ هایی که نام آنها در اداره ثبت شرکت‌ها به ثبت رسیده است نیز در قالب اشخاص حقوقی موظف به پرداخت مالیات هستند. شرکت‌ها حتی اگر هیچگونه فعالیت و درآمدی نیز طی یک دوره مالی نداشته باشند نیز مکلف به ارسال اظهارنامه به سازمان امور مالیاتی هستند. جرایم مالیاتی اشخاص حقوقی که ناشی از عدم تعهد به تکالیف مالیاتی آنها می‌باشد در قوانین ذکر شده فوق تعریف شده، اما به طور مجزا و مختصر، مهمترین آنها به شرح زیر است: جریمه عدم پرداخت مالیات بر عملکرد جریمه عدم ارسال اظهارنامه مالیاتی جریمه درآمدهای کتمان شده در اظهارنامه جریمه برآورد هزینه‌های غیرواقعی جاری در اظهارنامه جریمه عدم تسلیم ترازنامه و حساب سود و زیان جریمه عدم پرداخت مالیات‌های تکلیفی.

جریمه عدم پرداخت مالیات قطعی چیست؟

مالیاتی که از سوی سازمان امور مالیاتی بر اساس اظهارنامه ارسالی تعیین می‌شود به صورت برگه تشخیص مالیاتی به مودی ابلاغ می‌ شود که میزان آن نهایی و قطعی نیست و مودی می‌ تواند نسبت به آن اعتراض کند تا مورد بررسی هیات اختلاف مالیاتی قرار بگیرد. رای صادره از سوی هیات اختلاف مالیاتی به معنای تعیین مالیات قطعی است و مودی موظف به پرداخت آن است و هرگونه تاخیر در پرداخت آن مشمول جرایم مالیاتی می‌‎شود. بر اساس ماده 238 قانون مالیات‌‎های مستقیم، مودی تا 30 روز پس از تاریخ دریافت برگ تشخیص مالیات فرصت دارد که به آن اعتراض کند، بنابراین اگر نسبت به برگه تشخیص مالیاتی اعتراضی نداشته باشد، همان برگه ابلاغی، حکم مالیات قطعی را دارد. جریمه عدم پرداخت مالیات قطعی می‌‎تواند مواردی نظیر ممنوع‎الخروجی، پرداخت درصدی از اصل مالیات به عنوان جریمه یا مسدود شدن حساب‌‎های بانک باشد. با این حال، ماده 202 قانون مالیات‌ های مستقیم مشخصا به جریمه عدم پرداخت مالیات قطعی اشاره کرده که شامل ممنوعیت خروج از کشور است. در سالیان اخیر برخی از افراد که مشمول جریمه عدم پرداخت مالیات قطعی بودند، ممنوع‌‎الخروج شده‌‎اند. ماده 202 قانون مالیات‌‎های مستقیم در همین زمینه اشاره می‌‎کند: «وزارت امور اقتصادی و دارایی یا سازمان امور مالیاتی کشور می‌ تواند از خروج بدهکاران مالیاتی که میزان بدهی قطعی آنها از«برای اشخاص حقوقی تولیدی دارای پروانه بهره‌‎برداری از مراجع قانونی ذی‌ربط از بیست درصد(20%) سرمایه ثبت شده و یا مبلغ پنج میلیارد (5,000,000,000) ریال، سایر اشخاص حقوقی و اشخاص حقیقی تولیدی از ده‌ درصد(10%) سرمایه ثبت شده و یا دو میلیارد (2,000,000,000) ریال و سایر اشخاص حقیقی از یکصد میلیون (100,000,000) ریال» بیشتر‌ است از کشور جلوگیری نماید.» این ماده قانونی در ادامه می‌ افزاید: «حکم این ماده در مورد اشخاص عازم سفر واجب با درخواست و تأیید مراجع ذی‌ ربط اعزام‌ کننده مبنی بر میسور نبودن پرداخت بدهی مالیاتی مربوط، با اخذ تضمین لازم جاری نمی‌باشد.» با این حال، برخی از افراد ممکن است برای فرار از جریمه عدم پرداخت مالیات قطعی، اموال و دارایی‌های خود را به نام دیگران انتقال دهند. قانون‌ گذار برای این افراد نیز برخی پیش‌ بینی‌ ها را در نظر گرفته است. تبصره همین ماده قانونی می‌ گوید: «در صورتی که مودیان مالیاتی به قصد فرار از پرداخت مالیات اقدام به نقل و انتقال اموال خود به همسر و یا فرزندان نمایند سازمان امور مالیاتی کشور می‌ تواند نسبت به ابطال اسناد مذکور از طریق مراجع قضایی اقدام نماید.»

جمع‌بندی انجام تکالیف مالیاتی در موعد مقرر، بهترین راه برای پیشگیری از جرایم مالیاتی است. در صورت بروز تخلف، مشاوره با وکیل مالیاتی یا حسابدار متخصص می‌تواند در کاهش جریمه‌ها مؤثر باشد. برای دریافت مشاوره حقوقی در امور مالیاتی، با موسسه حقوقی دادآوید رسا در تماس باشید.